BAKIR
Türkiye, son 20 yılda küresel sermaye açısından gelişmekte olan ekonomiler arasında en cazip doğrudan ve finansal yatırım alanlarından birini oluşturmuştur. Söz konusu dönemin özellikle ilk yarısında büyük miktarlarda yabancı sermaye çeken Türkiye ekonomisi, uluslararası yatırımcılara, finans kuruluşlarına ve sıcak para fonlarına rekor getiriler sağladı.
2003 yılı başından bu yılın Eylül ayı sonuna kadar olan dönemde Türkiye ekonomisine doğrudan yatırım, sıcak para ve mevduat-krediler şeklinde toplam 802 milyar dolarlık yabancı kaynak girişi yaşanırken, yabancı yatırımcıların da bu yıl Türkiye’ye yöneldiği belirlendi. bu alanlardan bire bir dönemde 266,3 milyar dolar kar ve faiz transferi gerçekleştirdi.
Doğrudan yatırımlardan 52,6 milyar dolar
2003 yılı başı ile bu yılın Eylül ayı sonu arasındaki dönemde doğrudan yatırımlardan sağlanan toplam kar transferi 52,6 milyar dolara ulaştı. 2003 yılında 643 milyon dolar olan kar transferlerinin yıllık bedeli 2004’te 1 milyar doları, 2007’de 2 milyar doları, 2013’te 3 milyar doları, 2021’de 4,4 milyar doları, bunun ilk dokuz ayında ise 3 milyar doları aştı. yıl. 0,3 milyar dolara ulaştı.
85 milyar dolarlık sıcak para
Aynı dönemde; “Sıcak para” olarak adlandırılan kısa vadeli spekülatif yabancı sermayenin portföy yatırımlarından elde ettiği ve yurt dışına aktardığı miktar 85 milyar doları buldu. Buna göre, sıcak paracılar doğrudan yatırımcılardan daha fazla kar aktardı. Yani para kazanmak amacıyla getirdikleri sermaye ile borsa, tahvil ve bono gibi borçlanma senetlerine yatırım yapanlar, Türkiye’de katma değer ve istihdam yaratan ve değeri olan doğrudan yatırım yapanlara göre daha kârlı çıktı. Cari açığın finansmanı açısından. Sıcak para yapıcıların 2003 yılında 2.6 milyar dolar olan yıllık kar transferleri, 2005’te 3 milyar doları, 2014’te 4 milyar doları, 2017’de 5 milyar doları ve 2020’de 6 milyar doları aştı. söz konusu yılın en yüksek seviyesi, bu yılın ilk dokuz ayında 5,2 milyar dolardı.
Yabancılara 8,6 milyar dolar bedel ödenecek
Bu ortada; Türkiye’nin yurtdışındaki büyükelçilik, konsolosluk ve diğer birimlerinde çalışan yabancı uyruklu işçilere birebir 8,6 milyar dolar ödeme yapıldı. Böylece; Türkiye’den yurtdışına toplam kaynak aktarımı, dış borç faiz ödemeleri, doğrudan yatırımlar ve portföy yatırımlarından sağlanan kâr transferleri ve yabancı uyruklulara ödenen bedellerle birlikte 266,3 milyar dolara ulaştı.
Aynı dönemde, ağırlıklı olarak özelleştirilen şirket satın almaları ve birleşmeler yoluyla yabancıların doğrudan yatırım kapsamında getirdikleri toplam net sermaye girişinin de 166,5 milyar dolar olduğu belirlendi. Özellikle AB ile müzakerelerin başladığı 2005 yılından itibaren hızlanan doğrudan yabancı yatırım girişleri, Türkiye ekonomisine canlanma ve hızlı büyüme ivmesi getirmiştir. Özelleştirmeler kapsamında birçok kurumu satın alan ve birleşmeler yapan yabancılar, bu yatırımlardan rekor kazançlar elde ederek ülkelerine transfer oldular. Bu dönemde yabancılar en çok 56,2 milyar dolarla bankacılık/finans ve sigortacılık sektörüne yatırım yaptı. Bunu 42,8 milyar dolarla imalat sanayi, 18,4 milyar dolarla elektrik, 15,9 milyar dolarla ticaret ve 15,4 milyar dolarla bilgi ve iletişim izledi.
çoğunlukla Avrupa’dan
Doğrudan sermaye yatırımlarının büyük bölümünü 129,3 milyar dolar ile Avrupa ülkeleri yaptı. Bu dönemde en fazla doğrudan yatırımın geldiği ülke ise 27,7 milyar dolarla Hollanda oldu. Bu ülkeyi 13,2 milyar dolarla İngiltere, 11,2 milyar dolarla İspanya, 11,1 milyar dolarla Almanya ve 10,9 milyar dolarla Avusturya izledi.
Aynı dönemde yabancılar Türkiye’de gayrimenkul alımına net 67,2 milyar dolar ödedi. Ekonominin lokomotifi olarak öne çıkan inşaat sektörünün büyümesinde yurt dışı alımları etkili oldu. Yurt dışında yerleşik kümelenme şirketlerinin Türkiye’deki şirketlerine kullandırdığı kredi tutarı 14,2 milyar doları buldu. Böylece, söz konusu dönemde toplam doğrudan yatırım girişi 247,9 milyar dolara ulaştı.
173 milyar dolarlık sıcak para girişi
Söz konusu dönemde Türkiye’ye portföy (sıcak para) girişi 172,9 milyar dolara ulaştı. Bu miktarın 22,4 milyar doları Borsa’ya gelirken, Türk kamu menkul kıymetlerinin alımı yoluyla sağlanan kaynak 150,4 milyar dolara ulaştı. Sıcak para fonlarının birebir dönemde yaptığı 85 milyar dolarlık kaynak transferine bakıldığında portföy yatırımcılarının yüksek karlılık oranına sahip olduğu görülüyor.
Yabancının eski iştahı yok
AB ile müzakere sürecinin ve büyük özelleştirme programlarının başlamasıyla birlikte, doğrudan yabancı yatırımlarda; Sıcak para yatırımlarında yaşanan ivmenin, o dönemde izlenen “düşük kur-yüksek faiz” politikası nedeniyle son yıllarda yavaşladığı ve dolar bazında dünyanın en yüksek getirisini sağladığı belirlendi.
2006 ve 2007 yıllarında yıllık 17-18 milyar dolar gibi rekor seviyelere ulaşan doğrudan yatırım girişleri, küresel krizin etkisiyle 2009 yılında 6 milyar dolar civarına gerilemiş, sonraki yıllarda yüksek fiyatlarla devam etmiş, özelleştirme sonrası azalmıştır. portföy boştu. Bunda son dönemde siyasi arenada yaşanan köklü değişiklikler, bölgesel savaşlar, küresel ekonomide yaşanan sorunlar, Türkiye’nin sürekli dibe vuran kredi notu ve son iki yıla damgasını vuran küresel salgın da etkili oldu. . 2003’te 688 milyon dolar, 2004’te 1,1 milyar dolar olan doğrudan yabancı yatırım girişi, 2005’te 8 milyar dolara, 2006’da 17 milyar dolarla ikiye katlandı ve 2007’de 18,4 milyar dolarla tüm yılların rekorunu kırdı. Sonraki dönemde özelleştirme portföyünün boşalması nedeniyle azalan girişler, 2015 yılında 11,8 milyar dolar ile yeni bir zirveye ulaştı. Sonraki dönemde yıllık giriş fiyatı 4-6 milyar doların ortasındayken bu yılın ilk dokuz ayında 4.2 milyar dolardı.
Sıcak paranın çıkışı var
2003 yılında 3,9 milyar dolar olan sıcak para yatırımları, yıllara göre dalgalı bir seyir izlese de 2012 yılında çoğunluğu tahvil ve bono olmak üzere toplam 38,4 milyar dolara ulaşarak tarihi bir zirveye ulaştı. Portföy yatırımı girişleri, son yıllardaki bozulan görünüme rağmen 23,9 milyar dolar ile 2017 yılında en yüksek ikinci seviyesini kaydetmiştir. Sonraki dönemde yüksek ülke riski (CDS) nedeniyle Türkiye’nin sıcak para iştahı azaldı. Özellikle bu yılın ilk dokuz ayında portföy yatırımlarından 3,3 milyar doları Borsa’dan, 7,8 milyar doları tahvil ve bonodan olmak üzere 11,1 milyar dolarlık çıkış olması dikkat çekiyor.
Söz konusu dönemde Türkiye ekonomisine en büyük kaynak girişi mevduat ve krediler yoluyla gerçekleşmiştir. Yabancı finans kuruluşlarının kullandırdığı krediler ve yurt dışı yerleşiklerin Türk bankalarına açtıkları mevduat hesapları aracılığıyla 20 yılda 381.4 milyar dolar seviyesine ulaştı. Bunun 179,8 milyar doları özel sektör kuruluşları, 176,8 milyar doları bankalar, 20,5 milyar doları Merkez Bankası, 4,2 milyar doları ise genel hükümete bağlı birimler tarafından kullanıldı. Son 20 yılda Türkiye’ye 802,1 milyar dolarlık kaynak getiren ve burada kazandığı 266,3 milyar doları ülkelerine aktaran yabancıların, 100. yıl olan 2023’e girerken Türkiye’de 519,2 milyar dolarlık malvarlığı ve alacakları olacak. Cumhuriyet. sahip.
Buna göre, yabancılar Merkez Bankası, bankalar, devlet ve özel kuruluşlara verecekleri kredi ve mevduatlar nedeniyle toplam 315,5 milyar dolar alacak, yabancı yatırımcıların Türkiye’deki doğrudan yatırımlarının hacmi 119 milyar, sıcak para fonlarının portföy büyüklüğü Borsada 17,6 milyar dolar. hisse senedi ve 67 milyar dolar tahvil ve bono olmak üzere toplam 84,5 milyar dolar.
